Als boer heb ik als doel gezonde, kwalitatief goede gewassen te verbouwen. Dat is waarvoor ik het hele groeiseizoen bezig ben. Ik ben bezig met het verzorgen en beschermen van mijn gewassen. Dat gewas beschermen en verzorgen doe ik bijvoorbeeld middels goed bodembeheer, juiste bemesting, beregening waar nodig, schoffelen, handwieden en spuiten. Dit alles op de juiste tijd, in de juiste dosering.
Pesticiden! Gif! Bestrijdingsmiddelen! Gewasbeschermingsmiddelen!
Iedereen heeft zijn of haar favoriete term om te gebruiken als het gaat om de middelen die boeren gebruiken om gewassen te beschermen. Vaak verraadt de term die iemand gebruikt zijn of haar vooringenomenheid ten opzichte van dit onderwerp1. Dat is prima. Maar ik wil er graag een paar dingen over zeggen omdat ik merk dat er wel eens wat misverstanden over pesticides bestaan.
Al deze kreten van gif tot aan gewasbeschermingsmiddelen, ze vertellen een deel van hetzelfde verhaal. Ik als boer gebruik pesticiden om mijn gewassen te beschermen, door onkruid, schimmels en insecten die het op mijn gewassen gemunt hebben, te bestrijden. Dat lukt, meestal, door een bepaalde dosis van een betreffende pesticide of soms mix van twee of drie pesticides toe te dienen die giftig is of zijn voor de betreffende “pest” (plaag). Als ik het heb over pesticiden gebruik ik meestal de term gewasbeschermingsmiddel omdat die term het beste omschrijft wat het doel is van wat ik doe als ik spuit; het gewas beschermen.
Wat zijn pesticiden? Pesticiden zijn grofweg ingedeeld in 3 groepen:
– herbiciden (onkruidbestrijding)
– fungiciden (schimmel of ziektebestrijding)
– insecticiden (insectenbestrijding)
Dus, alle insecticiden zijn pesticiden maar niet alle pesticiden zijn insecticiden.
Tegenwoordig wordt er veel gesproken over synthetische pesticiden en “natuurlijke” pesticiden. Of over Chemische middelen en “groene” middelen. Heel misleidend als je het mij vraagt. Want alles is chemie. Bijna alle middelen zijn gebaseerd op mechanismen die in de natuur voorkomen of op mechanismes die de plant zelf gebruikt om zichzelf te beschermen tegen ongewenste vijanden. Synthetische wil zeggen in een lab (na)gemaakt.
De natuurlijke pesticide ofwel groene middelen zijn ook toegelaten in de biologische landbouw. Of een pesticide van natuurlijke of synthetische oorsprong is, zegt in beginsel helemaal niks over de giftigheid2 van de stof of over haar impact op natuur en milieu en of voedselveiligheid. Er is discutabele lijn getrokken tussen natuurlijke pesticiden enerzijds en synthetische pesticiden anderzijds, voor bijvoorbeeld marketing of ideologische doeleinden. Beide categorieën pesticiden worden veelal geproduceerd in dezelfde fabrieken van bedrijven als Bayer of Syngenta.
Biologische boeren gebruiken geen herbiciden en zijn voor onkruidbestrijding afhankelijk van moderne GPS gestuurde schoffeltechnieken, mechanisch eggen, de propaanbrander en een heleboel veelal Oost Europeaanse werknemers voor het handmatig wieden en onkruid trekken. Veelgebruikt hulpmiddel hierbij is het wiedbed
Fungiciden en Insecticiden daarentegen zijn er in vele soorten en maten. Zowel natuurlijke als synthetische varianten. De biologische boer heeft dus de keuze tussen geen pesticide inzetten of een “natuurlijke” (een niet synthetische) pesticide inzetten. De conventionele boer kan kiezen uit geen pesticide inzetten, een “natuurlijke” pesticide inzetten of een synthetische pesticide inzetten.
Zulke besluiten worden genomen op basis van waarnemingen in het veld, de weersverwachting en weersomstandigheden en de verwachtte schade die de betreffende plaag gaat kunnen aanrichten. We maken een afweging tussen wel of niet ingrijpen. En als we wel ingrijpen maken we een afweging tussen verschillende middelen met verschillende werkingsmechanismen. Waar mogelijk, gebruik ik middelen die zo veel mogelijk specifiek de specifieke plaag aanpakt en die andere (bij insecticiden bijvoorbeeld), insecten spaart. Dat is een grote verandering met de middelen waar mijn vader en zeker zijn vader mee werkte. Middelen die een veel bredere werking hadden en ook veel nuttige insecten doodde.
Er is nog veel en veel meer te zeggen over pesticiden het nut en de noodzaak de voor en nadelen ervan. Maar het leek me voor nu goed om te beginnen met deze basisbeginselen!
1 Verreweg de meeste pesticiden die we binnen krijgen komen van nature voor in het voedsel dat we eten. De bekende Amerikaanse biochemicus Bruce Ames zei al in 1990 het volgende “We estimate that Americans eat about 1.5 g of natural pesticides per person per day, which is about 10,000 times more than they eat of synthetic pesticide residues” van die van nature in de plant voorkomende pesticiden is maar een heel klein deel onderzocht op carcinogeniteit maar bleek de helft een carcinogeen te zijn. Dit betekent niet dat je moet stoppen met het eten van groenten en fruit. Maar het betekent wel dat als we ergens, van wat voor stof dan ook teveel binnen krijgen, het kan leiden tot cel schade (en kanker)
2 Of iets giftig is hangt af van de hoeveelheid die we van een bepaalde stof of stoffen binnen krijgen. Paracelsus zei het in de 16e eeuw al: de dosis maakt het vergif. Vitamine D, paracetamol, afwasmiddel, koffie, keukenzout, tandpasta. Zomaar een aantal dingen waar we soms dagelijks en meestal vrijwillig mee in aanraking komen. Allemaal potentieel giftig en zelfs dodelijk wanneer we er een te hoge dosis van innemen of anderzijds oneigenlijk gebruiken. Toch heb ik nog nooit iemand horen zeggen die een paracetamol neemt: “ik neem even wat gif” Of iemand die het eten op smaak brengt; ” zo even een snufje gif erbij” Alles is chemie. En zo’n beetje alles heeft de potentie om giftig te zijn. De woorden die we gebruiken om iets te beschrijven of uit te leggen zijn van belang. Context is van belang. Woorden kunnen zorgen voor begrip of voor meer polarisatie. In licht daarvan vond ik het mooi wat recent in de 2e kamer gebeurde. Caroline van der Plas (BBB) interrumpeerde Laura Bromet (Groenlinks), een meester in polariseren op gebied van landbouw en natuur.
Context en woorden doen ertoe.
Enkele leestips voor als je werkelijk geinteriseerd bent in een een beetje meer duiding betreffende dit onderwerp:
- Een stukje geschiedenis over het gebruik van pesticiden: In Praise of Pesticides
- Focus on Pesticides is a Distraction from Major Eco Impacts
- Pesticiden en Kanker
- in 2018 schreef ik ook een stukje over pesticiden: Wat is duurzaam? Waarom gebruikt een boer pesticiden?
De bloggende boer 
Goed begin, maar dit is slechts een deel. Hetgeen vaak vergeten word is de voedselveiligheid, ook hiervoor gebruiken we middelen (het bekendste zijn wel mycotoxinen/moederkorn). Verder zorgt het gebruik ook voor voedselzekerheid en voldoende voedsel. Dit zijn de punten die vaak niet benoemd worden en zeker voor het voetlicht mogen komen.
LikeLike
klopt helemaal! maar ik wou een keer een kort blogje doen;-) Wat ook vaak vergeten word is dat voedselverspilling enorm word tegen gegaan door pesticiden te gebruiken, te beginnen op het veld maar ook na oogst middelen werken daar aan mee.. enfin over dit onderwerp kan je wel een heel boek schrijven.
LikeLike