Beste Bionext….. (over marketing en propaganda)

Met stijgende verbazing keek ik enkele weken geleden dit filmpje en las ik de begeleidende tekst op de site* van Bionext (brancheorganisatie van en voor biologische landbouw)

Letterlijk zegt men / laat men in dit filmpje zien:

“wanneer je eerlijk vergelijkt is de keus voor biologisch veel voordeliger”

“Biologisch:  Eten zonder verborgen kosten”

In de begeleidende tekst:

“Bij producten met het Europees biologisch keurmerk hoeven kosten voor lucht-, water- en bodemvervuiling niet doorberekend te worden, omdat die negatieve effecten er niet zijn bij biologische landbouw.” *

Ik kwam op deze site terecht doordat die op Facebook gedeeld werd. In deze reclame boodschap voor biologisch voedsel wordt een hele sector “gangbare boeren” weggezet als de bron van al het kwaad en vervolgens impliceert men dat als je de producten koopt van een andere sector (de biologische) dat dat de moreel superieure keus is, want, deze boeren zouden produceren zonder “verborgen kosten.”

Ik had enkele ideeën over onderwerpen voor een volgende blog, waaronder eentje over pesticiden, eentje over plantveredelingstechnieken (oa. GMO) en eentje over vermeend nutriëntenverlies van ons voedsel, maar heb naar aanleiding van bovenstaande, wat me erg tegen de borst stuitte, toch besloten eerst het onderwerp bio(marketing) aan te snijden.

Het is niet dat ik hekel heb aan biologische boeren of aan de mensen die besluiten biologisch te eten. Dat is in mijn ogen een ieder zijn goed recht en dat moet je gewoon doen als je je daar goed bij voelt. Maar ik heb wel een hekel aan leugens. Leugens, in dit geval, van het marketingteam wat biologisch voedsel promoot. Dit door een hele beroepsgroep ongenuanceerd weg te zetten als de vervuilers om daarmee het eigen product in een beter daglicht te zetten. Heel jammer, temeer omdat ik Bionext dit vaker zie doen.

Ok, buiten het feit dat de tegenstelling bio/niet-bio niet zo zwartwit is als velen je willen doen geloven. Er kan namelijk een wereld van verschil zitten tussen de ene boer en de andere terwijl beide onder de noemer “gangbaar”(verzamelnaam voor bijna alles wat niet biologisch is) vallen. Zoals er ook een wereld van verschil kan zitten tussen hoe de ene en de andere biologische boer zijn onderneming runt. Dus met dat feit in het achterhoofd wil ik even het verhaal op de site van ontdekbio.nl (reclame website voor biologisch) ontleden en onderwerpen aan een soort “fact check”. Dan kunt u zelf beoordelen of hier sprake is van een, zoals wordt gezegd, eerlijke vergelijking tussen biologisch en “gangbaar” voedsel.

Hieronder integraal het verhaal van de site van ontdekbio.nl in cursief  het verhaal van de website met mijn reactie er telkens onder:

“Weet je dat we veel te weinig betalen voor ons eten? De negatieve milieu en sociale effecten van het productieproces worden niet of nauwelijks meegerekend in de prijs die je ervoor betaalt in de winkel. Al in 1991 concludeerde het onderzoeksbureau Beerenschot dat biologische landbouw en voeding goedkoper is als je alle maatschappelijke kosten die gangbare landbouw en voeding veroorzaakt, bij de kostprijs van die gangbare producten zou optellen.”

Ja, wellicht betalen we te weinig voor ons eten, zou best kunnen en ja, er zitten negatieve effecten aan het produceren van voedsel. Landbouw bedrijven is, net als bijna alles in het leven , per definitie een kwestie van afwegingen maken tussen wat kost het en wat levert het op, bijvoorbeeld op maatschappelijk, milieu of financieel vlak etc. De vraag die je moet stellen is niet zozeer of er (verborgen) kosten verbonden zijn aan produceren van voedsel. Dat is een evidentie, ongeacht de productiewijze of die nu biologisch of niet biologisch is. De vraag zou moeten zijn: hoe kunnen we die kosten verlagen en tegelijkertijd zoveel mogelijk mensen voorzien van gezond en veilig voedsel?

Wat betreft de claim gebaseerd op het onderzoek van Beerenschot… Weken geleden heb ik navraag gedaan bij Bionext, maar tot op de dag van vandaag geen link/verwijzing ontvangen naar dit uit 1991 ( ! ) stammende onderzoek.

“Wat zou er gebeuren wanneer we de echte prijs op ons voedsel plakken? Dus een prijs waarin de ware kosten van lucht-, water- en bodemvervuiling zijn opgenomen. De rekening die de natuur, de biodiversiteit, de bodem, de dieren, eigenlijk zou moeten sturen.

De Wereldvoedselorganisatie stelt dat deze “verborgen” kosten van voedsel op 1800 miljard voor milieuschade en 2295 miljard voor sociale ontwrichting, bij elkaar ruim 4 biljoen euro bedragen. Da’s dus een 4 met 12 nullen! Een berg kosten die via belastingen, zoals waterzuivering, BTW, toch op ons bord, of dat van onze kinderen, terecht zal komen.”

Dat zijn getallen! Een 4 met, schrik niet,  maar liefst 12 nullen mensen! Tjonge. Daar wou ik natuurlijk meer van weten, dus ik heb Bionext  gevraagd naar de bron van deze bewering. Desgevraagd kreeg ik een link naar dit rapport over (de kosten van) voedselverspilling toegestuurd. Ik heb dit interessante rapport doorgespit en heb enkele opmerkingen daarover:

• Het is niet de Wereldvoedselorganisatie die deze dingen stelt, maar het is de mening van de schrijvers van dit rapport. (lezen we direct in het begin)
• Voor zover ik het begrijp uit het rapport, hebben de genoemde cijfers betrekking op verborgen kosten van voedselverspilling. Op oa. pag. 7 en 79 kunnen we de 2295 miljard in die context terugvinden. De 1800 miljard heb ik nog niet kunnen vinden (zal er vast in staan ergens)
• Verder valt me op dat dit rapport aan elkaar hangt van schattingen en aannames (“However, these results must be treated with a degree of caution as the calculation of non-market environmental and social costs of food wastage on a global scale requires a number of strong assumptions.” pag. 8)
• In het hele rapport kan ik in ieder geval nergens een vergelijking vinden tussen verborgen kosten van biologische productie en verborgen kosten van “gangbare” productie…

Ik zie nog wel wat meer zwakke punten en vooringenomenheid in dit rapport, maar ik wil het hier niet te lang maken, dus houd het even hierbij. Tot zover wat we kunnen halen uit het enige stuk literatuur dat Bionext levert als onderbouwing van hun verhaal en claims.

“Dat kan ook anders. Biologische landbouw en voeding levert een breed palet aan maatschappelijke waarden op die onbetaalbaar zijn, zoals behoud van biodiversiteit, dus meer variatie in planten, dieren, insecten en microben, verbetering van bodemvruchtbaarheid, minder bodemerosie, binding van CO2 in de bodem (tot 40% meer dan in de gangbare landbouw!), schoon water en een mooi en gevarieerd landschap met bijen, vlinders en weidevogels. Biologische landbouw en voeding levert een positieve bijdrage aan het voorkomen van die berg kosten en draagt ook bij aan een mooiere, vruchtbare planeet op. Oftewel: wanneer je eerlijk vergelijkt is de keus voor biologisch nog makkelijker. Je betaalt dan een reële prijs voor je eten.”

Ok, pfff waar moet ik beginnen… Meer biodiversiteit? Schoner water? Minder bodemerosie? Een mooier landschap? Betere bodemvruchtbaarheid? Biologische landbouw draagt bij aan het voorkomen van verborgen kosten?

Over al deze onderwerpen is veel gezegd en geschreven in de laatste decennia. Veel vergelijkende onderzoeken zijn gedaan tussen beide vormen van landbouw en kijkende naar al die onderzoeken en studies kun je absoluut niet de claims maken die Bionext hier maakt. Was het maar zo simpel… Wanneer je appels met appels vergelijkt, kun je stellen dat biologisch op sommige punten (gewassen, sectoren) beter scoort en dat “gangbaar” op andere punten beter scoort. De meest recente vergelijking die ik vond, toont o.a. het volgende aan:

• Biologische landbouw scoort consequent slechter als het gaat om landgebruik (gebruikt meer land), ongeacht het type voedsel (vlees, zuivel, groente, graan,etc)
• Biologisch scoort gemiddeld genomen slechter op gebied van waterverontreiniging door lekken van meststoffen en op gebied van verzuring van het water, wat slecht is voor in het water levende organismen
• Op het gebied van uitstoot van broeikasgassen is er geen duidelijke winnaar, maar hangt het helemaal af van het soort voedsel dat geproduceerd wordt.

Onderstaand een plaatje uit deze zeer lezenswaardige en mijns inziens objectieve weergave van de praktijk, als je deze vormen van landbouw met elkaar vergelijkt.

bron: https://ourworldindata.org/is-organic-agriculture-better-for-the-environment

Op het gebied van biodiversiteit kun je in zijn algemeenheid stellen dat de biodiversiteit op het gemiddelde biologische bedrijf een fractie hoger is dan op het gemiddelde gangbare bedrijf (ik weet het, een gemiddeld bedrijf bestaat niet), maar gezien het feit dat je meer hectares nodig hebt om hetzelfde te produceren, verlies je die winst weer. Immers het verschil in biodiversiteit tussen ongerepte natuur en de biodiversiteit op een landbouwbedrijf is vele male groter dan het verschil in biodiversiteit tussen een gangbaar en een biologisch bedrijf. Enfin, ook hier geldt weer: Er zijn geen simpele zwart/wit – antwoorden.

Nu vraag ik mij af: wil je echt eerlijk vergelijken Bionext? Of is je eigenlijke doel het ophemelen van de eigen markt en het vergroten van je marktaandeel door en passant collega’s, 97% van de boeren (de niet biologische), middels dit soort misleidende propaganda te portretteren als de grote vervuilers? Waarom zo generaliseren? Waarom jezelf boven de andere plaatsen en ongenuanceerd een hele grote groep boeren neerzetten als de enige makers van “verborgen kosten”?

“Sta jij óók al achter biologisch?

Kies dan wat vaker voor een product met het biologisch keurmerk, dan weet je zeker dat je de echte prijs voor je eten betaald!”

Echt een enorm misleidende en oneerlijke conclusie. Nee, op basis van dit verhaal kun je niet achter biologisch gaan staan… de onderbouwing van gedane claims slaat als een tang op een varken of ontbreekt helemaal.

Ga je diep schamen BIONEXT!

Het is natuurlijk prima om aan promotie te doen als biologische sector, maar zou het niet beter zijn om daarbij van eigen kracht uit te gaan en geen aantoonbare leugens te gebruiken? Ik weet zeker dat je als sector je product ook kan verkopen zonder je te verlagen tot dit niveau. Mensen, je kunt redenen hebben om ervoor te kiezen biologisch te eten, maar dit filmpje en verhaal kan onmogelijk een reden zijn. Dit is niks anders dan misleidende biopropaganda en als ik een biologische boer was zou ik de organisatie die mij vertegenwoordigt hierop aanspreken. Dit gaat echt de fatsoensgrens voorbij.

De biologische boeren die ik persoonlijk ken, heb ik nooit horen beweren ze het moreel superieure voedsel produceren, zonder verborgen kosten. Biologische tov. gangbare landbouw is produceren met een andere “gereedschapskist” binnen een ander (ideologisch) kader. Daar hangt volgens mij op zichzelf geen waardeoordeel aan. Dus anders, niet per definitie beter.

Terugkomend op de claims waar ik deze blog mee begon:

“Bij producten met het Europees biologisch keurmerk hoeven kosten voor lucht-, water- en bodemvervuiling niet doorberekend te worden, omdat die negatieve effecten er niet zijn bij biologische landbouw.”

“Biologisch:  Eten zonder verborgen kosten”

We kunnen zonder meer vaststellen dat deze beweringen niet alleen vals zijn, maar ook misleidend en oneerlijk. Bovendien werkt zulke marketing polarisering in de hand. En dat helpt in geen geval het doel dat de meeste biologische en gangbare boeren delen namelijk; goed, gezond, veilig en betaalbaar voedsel voor iedereen en dat alles met een zo laag mogelijke negatieve impact op natuur, milieu en maatschappij (de verborgen kosten).

Tijd om te rectificeren Bionext, tijd om deze leugen uit de lucht te halen!

 

*inmiddels heeft Bionext de eigen website enigszins aangepast nu staat er dit:

“Wat zou er gebeuren wanneer we de werkelijke prijs op ons voedsel plakken?

Dus een prijs waarin de ware kosten van lucht-, water- en bodemvervuiling zijn opgenomen. De Wereldvoedselorganisatie stelt dat deze “verborgen” kosten van voedsel ruim 4 biljoen euro bedragen. Een berg kosten die via belastingen toch op ons bord terecht zal komen.
Dat kan ook anders. Biologische landbouw en voeding leveren een positieve bijdrage aan het voorkomen van die berg kosten en dragen bij aan een mooiere, vruchtbare planeet.”

Goed dat de ze niet meer beweren dat er geproduceerd word zonder verborgen kosten. Jammer dat ze onverminderd insinueren dat er 2 soorten landbouw zijn, namelijk 1 die hoge verborgen kosten heeft (de conventionele) en de ander (“het kan ook anders”, maw. daartegenover staat…) de biologische waar er sprake is van het voorkomen van verborgen kosten. Hele dubieuze claims.

Tevens laten ze het filmpje over de verborgen kosten gewoon staan (met hierin ook de claim dat biologisch voedsel helemaal geen verborgen kosten kent)